De impact van de afschaffing van de terugdraaiende teller

De beslissing van het Grondwettelijk Hof om het principe van de terugdraaiende teller bij zonnepanelen te schrappen, maakte afgelopen week heel wat ophef. Maar, wat is er nu juist beslist en wat is de impact op jouw woonsituatie? Om hier een antwoord op te bieden, nemen we gedetailleerd de impact voor een jong Vlaams koppel onder de loop.

1. Terugdraaiende teller

1.1. Wat is de terugdraaiende teller?

Beter kunnen we eigenlijk spreken over de overheidsbatterij. De terugdraaiende teller werkt immers net als een batterij: je kan je overschotten ten allen tijde injecteren en ten allen tijde zonder verlies weer consumeren. Deze batterij voorziet dus in zowel opslag op lange termijn (seizoensopslag) als op korte termijn (dag/nacht).

1.2. Hoeveel kost de terugdraaiende teller?

De kostprijs van deze ‘batterij’ is ongeveer +- 90 EUR/kW-omvormer/jaar. Omgerekend voor omvormers van 1.5kW tot 5kW spreken we over een jaarlijkse kostprijs van EUR 135 tot EUR 450 per jaar. Dit wordt het prosumententarief genoemd en is dus zeer simplistisch gesteld het huurgeld dat je betaalt voor de ‘batterij’. Deze ‘batterij’ is met de recente beslissing van het Grondwettelijk Hof echter verdwenen.

1.3. Waarom is de terugdraaiende teller verdwenen?

Deze beslissing werd genomen om een einde te maken aan een wankel juridisch kader. De overheid had immers gewenst deze ‘batterij’ te blijven aanbieden voor 15 jaar en dit voor alle PV installaties geïnstalleerd tot 31/12/2020. De redenering hierachter is dat het net voorlopig nog kan fungeren als batterij. Er zijn in België immers tot nog toe weinig dagen waarop we over een overschot aan hernieuwbare energie beschikken. Wel evolueren we in die richting en is het de bedoeling om in de toekomst deze overproductie (veelal in de zomer) op te slaan met behulp van bv. waterstof om deze dan in de winter te kunnen gebruiken als hoofdbron van verwarming. De concrete uitwerking van deze transitie is echter nog niet gekend.

1.4. Wat is de financiële impact?

Het spreekt voor zich dat een batterij met ongelimiteerde seizoensopslag aan een bescheiden tarief voor de eigenaars van zonnepanelen het rendement sterk kan verhogen. Het aanbod en de vraag hoeven immers niet op elkaar afgestemd te zijn in de tijd en de gebruikers van deze stroom kunnen in alle comfort gebruik maken van ‘hun’ geproduceerde stroom. Zo kan je op donkere, windstille winterdagen nucleaire stroom gebruiken alsof ze van je zonnepanelen komt. De enige extra kost is een jaarlijkse forfaitaire bijdrage, je zogenaamde prosumententarief. Hierdoor kan je typisch de kost van je zonnepanelen terugverdienen op ongeveer 7 jaar.

De financiële impact van de beslissing van het hof heeft als concrete uitwerking dat je initieel bespaart omdat je geen prosumententarief meer hoeft te betalen. Verder is het ook zo dat je nog steeds een vergoeding krijgt voor je stroomoverschotten die je terug in het net injecteert. De verschillen zitten hem echter in de details. Vroeger kreeg je dezelfde prijs voor injectie als voor consumptie (er was immers geen manier om deze apart te meten). Met een digitale teller worden de tellers apart bijgehouden en krijg je een ander tarief van de leverancier voor injectie van je stroom. De prijzen voor injectie liggen doorgaans een stuk lager dan voor afname (momenteel ongeveer 20%). De concrete impact zal dus neerkomen op de vraag: hoeveel stroom kan je zelf nuttig aanwenden en hoeveel overtollige stroom injecteer je terug in het net aan dit lager tarief?

2. Bereken de impact voor jouw situatie

2.1. Eigen gebruik

Om de impact van het wegvallen van de terugdraaiende teller te kunnen mitigeren is het dus belangrijk zoveel mogelijk je aanbod (zonnepanelen) en vraag (verbruik) op elkaar af te stemmen en dus zoveel mogelijk zelf te verbruiken. We spreken dan over eigen gebruik, uitgedrukt in een percentage. Dit percentage drukt uit hoeveel stroom je over het hele jaar voor direct nuttig gebruik hebt kunnen aanwenden.

Extreem gesteld: als je alle stroom zelf (nuttig) zou kunnen aanwenden heb je geen terugdraaiende teller meer nodig EN bespaar je zelfs op je energiefactuur. Er valt immers ook geen prosumententarief meer te betalen. Honderd procent eigen gebruik is natuurlijk niet realistisch, maar in de regel geldt: hoe hoger dit percentage, hoe gunstiger de factuur zal uitvallen.

Nuttige stroom is echter voor ieder individu anders. Een concreet en goed voorbeeld is de airco, voor sommigen een noodzaak op warme zomerdagen, voor anderen een extraatje qua comfort. Niet alleen subjectief in beleving, maar ook afhankelijk van de oriëntatie van je woning, het isolatieniveau, de hoeveelheid glaspartijen en screens, …

2.2. Algemeen verbruik

Alvorens in te gaan op mogelijke oplossingen om het eigen gebruik te verhogen, is het interessant om eerst je algemeen verbruik in kaart te brengen. De digitale meter is hierbij het toestel bij uitstek dat toelaat hoeveel en vooral wanneer je net stroom verbruikt. Er zit dus wel enige ironie in het feit dat mensen met uitsluitend een zuiver terugdraaiende teller ook geen idee kunnen krijgen van hoeveel procent eigen gebruik ze op dit moment hebben. Gelukkig bestaan er ook andere betaalbare toestellen op de markt die stroommetingen kunnen uitvoeren, en dit zelfs tot op het niveau van individuele apparaten. Hiervoor hoef je dus geen digitale meter te laten installeren.

De 3 belangrijkste parameters die je moet kennen zijn:

• A. PV-productie per jaar (kWh)
• B. Verbruik per jaar (kWh)
• C. Injectie per jaar (kWh)

Het percentage eigen gebruik is dan: (A-C)/A. Als je deze parameters niet kent, kan je eventueel gebruik maken van gemiddelden. Dit kan voor jou echter zeer anders uitvallen in de praktijk. Een jong koppel dat verwarmt op gas en regelmatig op reis gaat heeft een heel ander verbruikspatroon dan een gezin met 2 kinderen en een warmtepomp.

2.3. Driefasen aansluiting met monofasige omvormer

Het is bovendien zo dat een digitale meter per fase kan meten of je injecteert of verbruikt. Echter zijn dit enkel ogenblikkelijke metingen en worden er geen tellerstanden per fase bewaard in de meter zelf. De digitale meter bevat binnenin 2 simpele meters met teruglooprem. De ene meet het netto verbruik, de andere de netto injectie. Als ogenblikkelijk resultaat van de som van de 3 fasen over verbruik en injectie samen wordt dan de desbetreffende teller (verbruik of injectie) verhoogt.

Stel dat je dus enkele grote verbruikers hebt aangesloten op andere fasen (L1, L2) dan je PV-omvormer (L3). Op zonnige zomerdagen zal er dus effectief injectie plaatsvinden op het net via L3. Tegelijkertijd consumeer je ook stroom van het net via L1 en L2. De digitale meter zal deze stromen echter intern ‘salderen’ en enkel je netto ogenblikkelijk resultaat zal worden verrekend in de tellerstanden.

2.4. Oplossing

In het algemeen bestaan de oplossingen uit 2 grote categorieën:

1. minder afhankelijk zijn van opslag (vraagsturing)
2. zelf in een vorm van opslag voorzien (aanbodsturing)

Goede kandidaten voor vraagsturing zijn:

• gedragswijzigingen: droogkast/wasmachine/vaatwasmachine manueel gebruiken wanneer de zon schijnt
• slimme sturing van bovenstaande apparaten door ze aan/af te schakelen i.f.v. de zon

Goede kandidaten voor aanbodsturing zijn:

• thuisbatterij
• thermische opslag: slimme sturing elektrische boilers

Minder goede kandidaten in het algemeen zijn:

• warmtepompen (geen seizoensopslag mogelijk, grootste verbruik als de zon niet schijnt)
• elektrische wagens (de auto is typisch niet thuis wanneer de zon schijnt, uitzondering: mensen met nachtwerk)

3. Case study

3.1. Situatie

Dries en Sarah zijn een jong koppel zonder kinderen, verwarmen op gas en koken op elektriciteit. Ze hebben zonnepanelen en een digitale meter die hen toelaat volgende waarden op jaarbasis uit te lezen:

• A. PV-productie: 2200 kWh (7 panelen, omvormer 1.5kW)
• B. Verbruik: 1243 kWh
• C. Injectie: 1650 kWh

Dries en Sarah hebben dus een eigen gebruik van (2200-1650)/2200 = 25%. In het oude systeem betalen ze EUR 135 prosumententarief .

Bovendien hebben Dries en Sarah een energiecontract bij EcoPower. EcoPower hanteert de volgende tarieven:

• B. Verbruik: 0.2645 EUR/kWh
• C. Injectie : 0.044 EUR/kWh

3.2. Kostenplaatje

Zonder zonnepanelen: Het netto verbruik is 1793 kWh (A-C+B). Hun factuur bedraagt EUR 474.25.

Met terugdraaiende teller: Het netto verbruik is -407 kWh (B-C). Ze gaven dus meer energie terug aan het net dan dat ze gebruikt hebben. De terugdraaiende teller kan echter maximaal terugdraaien tot 0. Hun netto verbruik is dus 0kWh. Hun factuur bedraagt EUR 0 + prosumententarief = EUR 135. Een besparing van EUR 339.25 op jaarbasis.

Met digitale meter: Het verbruik van 1243 kWh wordt afgerekend aan EUR 328.77. Voor hun stroomoverschotten (injectie) krijgen ze EUR 72.6. Hun totale factuur bedraagt EUR 256.17. Een besparing van EUR 218.08 op jaarbasis.

3.3. Oplossing

De technische oplossing kan zowel bestaan uit een vorm van opslag en/of manuele/automatische optimalisatie van verbruikers. Hierdoor zal het eigen gebruik stijgen.

Om een terugdraaiende teller te evenaren zonder compensatiemechanismen of bijkomende grote investeringen zullen Dries en Sarah een eigen gebruik van zo’n 50% moeten halen. Grosso modo zal elke andere oplossing onder dezelfde omstandigheden dit eigen gebruik moeten opkrikken tot minstens hetzelfde niveau. Elke oplossing heeft ook een bijhorend prijskaartje wat zijn invloed zal hebben op de terugverdientijd. Dit valt moeilijk algemeen te berekenen en hangt heel sterk af van het profiel van de gebruiker.

Sommige eindgebruikers zullen opteren voor de aankoop van een slimme sturing omdat ze bv. al een elektrische boiler hebben die ze nu slim willen aansturen. Andere mensen kiezen misschien voor een thuisbatterij. Typisch verhoogt het eigen verbruik dankzij een grote batterij van zo’n 30 procent naar 70 tot 80 procent. Ook het plaatsen van een airco zal, indien gewenst het eigen gebruik opkrikken. Al moet bij die laatste ook wel gezegd dat het totaalverbruik in het algemeen ook hoger zal uitvallen, ten dienste van verhoogd comfort. Verder kan een gedragswijziging in je gebruik ook reeds voldoende zijn, het gaat soms ten koste van wat comfort maar kost je helemaal niets… Ten slotte kan je met een beperkte investering in een slimme sturing hetzelfde bereiken in alle comfort. Zo slagen we er bij Renson in om je opgewekte energie meteen nuttig in te zetten.

4. Conclusie

Los van de discussie of de terugdraaiende teller nu een goed idee was of niet, is het volgens Renson vooral belangrijk om deze pagina om te draaien en voorwaarts te kijken. Zonnepanelen zijn nog steeds een aantrekkelijke investering. Onze maatschappij en het energielandschap veranderen continu. De beste oplossing bestaat er dus in om steeds met een mix van technologie en gedragswijzigingen flexibel op deze veranderingen in te kunnen spelen.